2010-CU İL YADDAŞIMDA

2010-cu ili öz təcrübəm baxımından ümumi xətləri ilə təsvir etsəm, təxminən belə bir mənzərə alınar:

1. Həyatımda bütün iş gününü müntəzəm fəaliyyətlərə ayırmamalı olduğumu, əvəzində hər bir iş gününün müəyyən bir hissəsini fərdi inkişaf fəaliyyətinə həsr etməyin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu, həyatda reaktiv deyil proaktiv olmağın önəmini və başımıza gələn hadisələrə deyil yalnız onlara verəcəyimiz reaksiyaya nəzarət edə biləcəyimizi öyrəndim. Bu prosesdə Stephen Covey-ə, onun “Yüksək dərəcədə effektiv insanların 7 xüsusiyyəti” kitabına böyük təşəkkür düşür.

2. İş yerində hər bir işçinin müxtəlif məqsədinin olduğunu öyrəndim və həm də öyrəndim ki, bu məqsədlər tamamilə fərqli hətta biri digərinin ziddi ola bilər. Bəzən işdə insanların bilik və bacarıqlarının deyil “raskrutkalarının” əhəmiyyətli olduğuna şahid oldum.

3. Öyrəndim ki, oyun bitmədən mübarizəni dayandırmamaq lazımdır və qalıb gəlmək üçün sadəcə “oynamaq”, yəni işləmək və mübarizə aparmaq lazımdır. Şikayət (Haqqınızı tələb etmək üçün məhkəməyə şikayət buraya aid deyil, bu özü mübarizədir) və mızıldanmaq heç bir zaman çarə deyil.

4. Duanın gücünə heyran qaldım, və öyrəndim ki, həyat bəzən insana çox xoş sürprizlər hazırlayır.

5. Qərar verməyin elə də asan olmadığını gördüm və hələ bu sənin həyatını tamamilə dəyişəcək bir qərardırsa.

6. İş yerində bir çox yaxşı insanların əhatəsində olduğumu gördüm.

7. Bəzən həyatda göz yaşlarının daha çox sözlər dediyini müşahidə elədim və öyrəndim ki, ayrılıq insanların sənə qarşı olan sevgisini görmək üçün vasitələrdən biridir.

8. Öyrəndim ki, sahib olduqlarının dəyərini bilmək üçün onlardan ayrı qalmaq kifayət edir və biz insanlar bəzən sahib olduqlarımızın dəyərini onları itirdiyimizdə yaxşı anlayırıq.

9. Dünyada çox fərqli mədəniyyətlərin mövcudluğunu və tolerantlığımın “redaktəyə” ehtiyacı olduğunu öyrəndim.

10. Azərbaycanda insanların yaxşı yaşaması üçün əldə olan resurslardan cəmi 20% daha effektiv istifadənin tamamilə kifayət edəcəyini anladım. Öyrəndim ki, xalqımızın yaxşı yaşaması üçün bütün resurslara malikik, sadəcə vicdanlı insanlardan, xüsusilə məmurlardan başqa.

11. Ölkəmizin savadlı, lakin eyni zamanda vicdanlı insanlara necə ehtiyac duyduğunu hiss elədim. Təhsilin ölkənin inkişafındakı rolunu gördüm, ali təhsil sisteminin işlək mexanizmlərini nəzərdən keçirdim.

12. Kommunikativ bacarıqların biznes həyatında nə qədər əhəmiyyətli olduğunu, biliyin hər zaman əsas faktor olmadığını və “universiteti qırmızı diplomla qurtarmağın” biznes həyatında müvəffəq olmaqla böyük qarşılıqlı asılılığa malik olmadığını öyrəndim. Həmçinin orta statistik azərbaycanlının kommunikativ cəhətdən çox zəif olduğunu və bunun əsas səbəbinin insanın yetişdiyi ailə mühitinin olduğunu öyrəndim. Orta statistik Azərbaycan ailəsində normal ünsiyyət bacarıqlarına malik insanın yetişə bilməməsinin səbəblərini araşdırdım.

13. Şəbəkələşmənin (Networking) əhəmiyyətini dərk elədim və şəbəkələşmək üçün vasitələri nəzərdən keçirdim.

14. Özümün necə peşəkar “ertələyici” olduğumu aşkara çıxardım və bunun əsasən mükəmməliyyətçi olmam ilə əlaqəli olduğu müşahidə elədim. Həyatda bəzən “yaxşının” “daha yaxşıdan” daha yaxşı olduğunu təcrübədə öyrəndim. Dərk elədim ki, hər zaman etdiyimiz iş ürəyimizcə alınmaya bilər, lakin biznes dünyasında bu səbəbdən işi dayandırmaq olmaz.

15. Sonrakı peçmançılığın heç vaxt fayda verməyəcəyini, bunun əksinə sizin cari fəaliyyətinizi “etkiləyəcəyini” başa düşdüm.

16. Orta statistik bir azərbaycanlının nə qədər tənbəl olduğuna şahidi oldum. Ümumilikdə Azərbaycanda çox tənbəl və passiv bir cəmiyyətdə və cəmiyyətə uyğun passiv həyat yaşadığımızı anladım.

17. MBA təhsilində verilən bütün imkanlardan istifadə etməyə vaxt çatmayacağını və bu səbəbdən effektiv həyatın ən mühüm prinsiplərindən biri olan “prioritetləşdirməni” öyrəndim. Başa düşdüm ki, “sabah” daha yaxşı və rahat olmayacaq, həmçinin “sabah” daha az məşğul olmayacağam.

18. Öyrəndim ki, kim olduğumuzu bilmək üçün “həftəlik kalendarımiza” baxmaq kifayətdir. İnsanın düşündüklərindən və etdiklərindən ibarət olduğunu praktik şəkildə başa düşdüm.

19. Səhvlərə və büdrəmələrə baxmayaraq davam etmək tələb olunduğunu və “Daşı deşən suyun qüvvəti deyil, dalğaların davamlılığıdır” kəlamının əhəmiyyətini anladım.

20. Azərbaycana xidmət etməyin, o cümlədən ölkədə əhəmiyyətli dəyişiklik yaratmağın birinci yolunun insan yetişdirmək olduğuna bir daha əmin oldum. Öyrəndim ki, ölkəni sevməyin prinsipi birdir, amma metodları çoxlu və fərqlidir.

21. Beynəlxalq mühitdə hər kəsə eyni dərəcədə güvənə bilməyəcəyimi, bütün müsahiblərin etibarlı olmadığını anladım.

22. Nəhayət, böyük və bahalı şəhərlərə daha ucuz səyahət etmək üçün həmin şəhərdə güvənib qapısını döyə biləcəyin dostların olmasınının kifayət etdiyini öyrəndim və bu imkanı mənə verdiyi üçün ALLAHA sonsuz şükür etdim!

Bütün bunlar 2010-cu ildə əldə etdiyim və öyrəndiklərimin qısa icmalıdır. Sadəcə olaraq keçən ilə nəzər salaraq sizinlə bölüşmək istədim.

Daha gözəl, faydalı və ürəyinizcə bir il keçirməniz diləyilə!

Yola davam İNŞALLAH!

Əhatəli Baxış (Bİg Picture) marketinq çərçivəsi

MBA (biznes üzrə magistr dərəcəsi) təhsili aldığım universitetdə keçdiyim dərslər və qazandığım bilik və təcrübələri sizinlə paylaşmaq qərarına gəlmişəm. Düşündüm ki, bunu etməklə biznes sahəsində fundamental biliklərin qismən yayılmasına nail ola bilsəm bunun özü də bir növ intellektual ünsiyyət olardı.

Birinci olaraq sizinlə keçdiyimiz marketinq dərsi ilə bağlı təəssüratlarımı bölüşmək istəyirəm. Miçiqan Universitetinin Ross Biznes Məktəbində MBA təhsilinin birinci ilində əsas kurrikulum (core curriculum) üzrə keçilən marketinq kursu özünəməxsusluğu ilə fərqlənir. Bu, marketinq kursunun tamamən fərqli marketinq kursu, daha dəqiq desək marketinq çərçivəsi üzərindən tədris olunması ilə bağlıdır. Bu çərçivə Əhatəli Baxış (“Bİg Picture framework”) adlanır.

Əhatəli Baxış çərçivəsinin müəllifi Kristi Nordhaylm (Christie L. Nordhielm) adlı xanım professordur. O, Çikaqo Universitetində MBA və doktorluq dərəcələri almış, bir müddət biznes dünyasının marketinq üzrə nüfuzlu Norsvestern (Nothwestern) Universitetində fəaliyyət göstərmiş və American Express, Jonhson & Johnson və s. kimi şirkətlərə məsləhətçilik etmişdir.

Əhatəli Baxış (ƏB) marketinq kursu klassik Kotler nəzəriyyəsini tamamən rədd etməsə də, onun bir çox çatışmayan tərəflərini ortaya qoyur və həmin çatışmamazlıqları nisbətən fərqli metodologiya əsasında aradan qaldırmağa çalışır. Bəzi oxuyuculara (xüsusilə Kotlerin qatı pərəstişkarlarına) bu fikirlər müəyyən qədər qəribə gələ bilər, hətta onlar bunun bir qədər gülünc olduğunu da düşünə bilərlər. Lakin inanıram ki, gələcək yazılarmızda bu çərçivənin komponentləri üzrə daha təfərrüatlı bilgi verildikcə onlar qismən də olsa fikir dəyişikliyinə uğrayacaqlar.

Əhatəli Baxışı digərlərindən fərqləndirən xüsusiyyətlər çox olsa da əsas faktor yanaşmada özünü biruzə verir. Bu çərçivə daha çox inteqrativ yanaşmanı üstün tutaraq məsələlərə sintetik prizmadan baxır. Belə ki, bir çox marketinq kitabları (müəllif özü birbaşa bunu ifadə etməsə də əsasən Kotleri hədəf aldığı məlumdur) şirkətlərin müxtəlif marketinq problemlərini müstəqil komponent kimi qəbul edərək onlara ayrılıqda analitik şəkildə yanaşırlar. Təklif olunan çərçivədə isə problemlər sistemin bir hissəsi olaraq inteqrativ şəkildə ələ alınır və vahid sistemin (şirkətin) digər komponentləri ilə qarşılıqlı əlaqələri göz önündə tutmaqla həyata keçirilən dəyişikliklərin digər komponentlər üzərindəki təsirləri nəzərə alınır. Daha sadə desək, şirkətin bir “orqanının” müalicəsinin digər orqanlara təsiri öyrənilir və ehtiyac yarandıqda bu təsirlər minimallaşdırılır və ya maksimallaşdırılır. Əhatəli Baxışın digər xüsusiyyətlərinə misal olaraq onun daha az nəzəri-intensiv olmasını, daha asan tətbiq oluna bilən olmasını və s. göstərmək olar.

Ümumilikdə, Əhatəli Baxış çərçivəsi aşağıda göstərilən struktur və komponentlərə malikdir.

Hər hansı marketinq strategiyasını hazırlamaq, təkmilləşdirmək və ya analiz etmək üçün müvafiq çərçivə üzrə Aydınlaşdırma, Prioritetləşdirmə və Təsvir mərhələlərini həyata keçirmək lazımdır.

Bir daha qeyd edirəm ki, Əhatəli Baxış sadəcə bir çərçivədir. Bu çərçivə klassik marketinq nəzəriyyəsinin nəzəri əsaslarını inkar etmir, əksinə həmin nəzəri konsepsiyalar arasında əlaqəni daha aydın təsəvvür etməyə yardım etməklə marketinq strategiyasını daha da effektiv hala gətirir.

Əhatəli Baxış çərçivəsinin hər bir komponentinə növbəti postlarımda daha təfərrüatlı nəzər yetirəcəyik.

P.S: Əhatəli Baxış ilə bağlı internetdən (http://www.bigpictureonline.com/) ətraflı məlumat ala bilərsiniz.

Why is America so rich?

ECONOMIC gloom and doom aside, America remains the world's richest large country. It's generally estimated to have a per capita GDP level around $45,000, while the richest European nations manage only a $40,000 or so per capita GDP (setting aside low population, oil-rich states like Norway). Wealth underlies America's sense of itself as a special country, and it's also cited as evidence that America is better than other economies on a range of variables, from economic freedom to optimism to business savvy to work ethic.

But why exactly is America so rich? Karl Smith ventures an explanation:

I am going to go pretty conventional on this one and say a combination of three big factors

1. The Common Law

2. Massive Immigration

3. The Great Scientific Exodus during WWII

You’ll notice that four of the top five countries in the Human Development Index have the Common Law and the top, Norway, is a awash in oil. Without the petro-kronors they probably wouldn’t be so hot.

You’ll also notice that 3 of the top 4, again with Norway the odd man out, are immigrant nations. The founder effect here should be clear.

The bonus from the great exodus is definitely waning. Most of our hey-day German and Jewish scientists are dying off, but its still given us a boost that lingers to this day. There is no fundamental reason why the US should be the center of the scientific world but for a time it was the only place in the world safe for many scientists.

It's a difficult question to tackle because there's so very much to it. America jumped to a huge productivity lead early last century by developing a resource- and capital-intense, high-throughput style of manufacturing producing mass market goods. The fractious, class-riven European continent struggled to copy this technology, and while adoption of these methods eventually led to a period of rapid catch-up growth, the process of catch-up was never quite completed. And so that's one gap to explore.

There's also the question of what exactly one is comparing. What if we take similar European and American metropolitan areas and adjust for human capital and hours worked? On that basis, the difference between America and northern Europe looks relatively small. One might then focus on the ways in which America's more integrated domestic market leads to a lower level of within-continent inequality, even though national inequality levels in Europe compare favourably with America's.

The size of the market may be more important than we imagine. As Mr Smith notes, four of the top five HDI countries share the Common Law. They also speak English. In a world in which national and cultural barriers still bite, America's wealth could be chalked up to the fact that it's a uniquely large and uniform nation. Common rules, culture, language, and so on facilitate high levels of trade and mobility. National and cultural barriers within Europe, by contrast, work to limit the extent to which the economic potential of the continent can be reached.

Mr Smith also gets at something important in discussing immigration and talent. The economic geography of the world is lumpy, and talent likes to clump together into centres of innovation. Through fortune and foresight, America managed to develop world-leading centres of talent in places like Silicon Valley, Boston, and New York. Relatively open immigration rules and the promise of a safe harbour for war refugees, including persecuted Jews, helped build these knowledge centres. When one combines that innovative capacity with a system that makes it relatively easy to develop ideas and relatively lucrative to exploit them economically, the potential is there for rapid and sustained growth.

America does seem to be special in important ways, but it's not always clear what those ways are. A liberal economic order and geographically mobile population are important, but so is the level of education, the promise of social mobility, and the openness of America's borders. It's worth keeping all of that in mind as the country's leaders think about the ways economic policy should change in the wake of the Great Recession.

Mənbə: "Economist" Jurnalı, 9 noyabr 2010-cu il.